Factsheet kwetsbare ouderen

2/3 van de thuiswonende kwetsbare ouderen is vrouw

De groep kwetsbare ouderen bestaat voor 2/3 uit vrouwen en voor 1/3 uit mannen. Het aandeel thuiswonende kwetsbare ouderen van het totaal aantal ouderen in Nederland neemt toe naarmate de leeftijd vordert. In alle leeftijdsgroepen is het aandeel vrouwen dat kwetsbaar is, groter dan het aandeel kwetsbare mannen. Van de ouderen in de leeftijdsklasse 65-70 jaar wordt 6% van de mannen en 10% van de vrouwen tot de potentieel kwetsbaren gerekend. Bij de 90-94 -jarigen gaat het om 41% van de mannen en 45% van de vrouwen.

In de figuur zie je het percentage kwetsbare mannen en vrouwen ten opzichte van de totale populatie ouderen.

Kwetsbare ouderen bezoeken de huisarts 3x zo vaak als niet-kwetsbare ouderen

Kwetsbare ouderen gaan gemiddeld 14x per jaar naar de huisarts voor een consult. Niet-kwetsbare ouderen gaan gemiddeld 5x. Daarnaast komt de huisarts ook vaker bij kwetsbare ouderen thuis (gemiddeld 2-3 keer per jaar), dan bij niet-kwetsbare ouderen (gemiddeld 0-1 keer per jaar).

In de figuur zie je het aantal consulten en visites van kwestbare ouderen en hun niet-kwetsare leeftijdsgenoten.

Thuiswonende kwetsbare ouderen hebben hoogste uitgaven per persoon voor ziekenhuiszorg

Kwetsbare ouderen die thuis wonen hebben de hoogste uitgaven per persoon in het ziekenhuis. Daarna zijn de uitgaven voor wijkverpleging en extramurale farmacie het hoogst. Voor alle zorgsoorten geldt dat de uitgaven voor kwetsbare ouderen hoger zijn dan voor niet-kwetsbare ouderen.

Wat is kwetsbaarheid en hoe wordt het gemeten?

In de literatuur zijn tal van definities van kwetsbaarheid te vinden. Het RIVM definieert kwetsbare ouderen als ouderen die moeite hebben om de regie over hun leven te voeren en daarmee hun zelfstandigheid te behouden. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen 4 ‘gebieden’ waarop ouderen kwetsbaar kunnen zijn: fysieke (belemmeringen in hun fysieke functioneren door bijvoorbeeld gewichtsverlies, evenwichtsproblemen, vermoeidheid), cognitieve (belemmeringen in cognitie zoals geheugen en flexibiliteit), sociale (belemmeringen door eenzaamheid of verlies van sociale steun) en psychische kwetsbaarheid (belemmeringen door psychische aandoeningen zoals een depressie).

Ook de definitie van kwetsbaarheid uit het rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau uit 2011 geeft deze diverse aspecten van kwetsbaarheid goed weer: ‘Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen, opname, overlijden)’.

Binnen en buiten Nederland zijn diverse methoden ontwikkeld om kwetsbaarheid systematisch te meten. De methoden zijn gebaseerd op vragenlijsten, op aandoeningen/symptomen, op declaratiedata  of op combinaties van deze methoden. In ons onderzoek gebruikten we de kwetsbaarheidsscore/frailty-score volgens de U-PRIM methode, waarin de kwetsbaarheid van ouderen wordt afgeleid van de informatie over aandoeningen/klachten die huisartsen invoeren [1] in het huisartseninformatiesysteem (HIS).

De frailty-score volgens de U-PRIM is vooral gerelateerd aan lichamelijke gezondheidsklachten en minder aan cognitieve, sociale en psychische aspecten. Dat geldt dus ook voor het model waarmee we de frailty-score verklaren uit het zorggebruik.

[1] NB: In een aantal gemeentes is niet bekend hoeveel consulten men bij de huisarts heeft gehad, omdat er 1 ‘totaal’ tarief per ingeschreven patiënt wordt gehanteerd. Het aantal huisartsenconsulten is echter 1 van de belangrijkste voorspellers voor kwetsbaarheid onder ouderen. Dit betekent dat er in deze gemeentes geen betrouwbare inschatting kan worden gedaan over het percentage kwetsbare ouderen.