Actueel
Factsheet Dure geneesmiddelen

Factsheet Dure geneesmiddelen

Helft kosten dure geneesmiddelen toe te schrijven aan behandeling van kanker

15 minuten lezen Gepubliceerd op: 23/02/2021

Ziekenhuiszorg

In de samenleving en media is de afgelopen jaren veel te doen over dure geneesmiddelen. Er komen steeds meer dure geneesmiddelen op de markt en er zijn zorgen over de toegankelijkheid en bekostiging ervan. De afgelopen jaren zijn de kosten van dure geneesmiddelen gestegen: van 1,71 miljard euro in 2014 naar 2,46 miljard in 2019. De kosten stijgen vooral bij universitair- of categorale ziekenhuizen. In deze factsheet kijken we niet alleen naar de kosten, maar ook naar de mensen die deze geneesmiddelen nodig hebben.

Onder dure geneesmiddelen verstaan we door ziekenhuizen (en niet door apotheken) verstrekte geneesmiddelen, tenzij anders vermeld.

Kosten dure geneesmiddelen gestegen tot 2,46 miljard euro in 2019

De kosten van door ziekenhuizen verstrekte dure geneesmiddelen (inclusief stollingsfactoren) stijgen van 1,71 miljard euro in 2014, naar 2,46 miljard in 2019. In de figuur hiernaast zie je de kosten van dure geneesmiddelen door de jaren heen.

Voor een aantal geneesmiddelen heeft de minister van VWS met de fabrikant vertrouwelijke afspraken gemaakt over de prijs van het geneesmiddel. De cijfers in de figuur zijn niet gecorrigeerd voor die vertrouwelijke uitgavenverlaging (€ 71 miljoen in 2018 en € 136 miljoen in 2019).

De BTW op dure geneesmiddelen is gestegen van 6 naar 9% in 2019.

UMC’s steeds vaker de verstrekker van dure geneesmiddelen

Bij alle type instellingen die dure geneesmiddelen verstrekken zien we een stijging als het gaat om de kosten. Als we verder inzoomen, dan zien we dat er door de jaren heen een verschuiving plaatsvindt van algemene naar academische- en categorale ziekenhuizen als verstrekker van deze geneesmiddelen. De kosten stijgen bij hen dus het hardst. Dit beeld past bij de hoog-specialistische behandelingen die deze ziekenhuizen geven. Categorale ziekenhuizen zijn gespecialiseerd in de behandeling van mensen met een bepaalde aandoening. Zo is het Antoni van Leeuwenhoek een categoraal ziekenhuis dat gespecialiseerd is in de behandeling van kanker.

Helft kosten dure geneesmiddelen toe te schrijven aan behandeling van kanker

Het grootste deel van kosten voor dure geneesmiddelen zijn voor middelen die worden verstrekt voor de behandeling van kanker. Het gaat om 49% en dit aandeel wordt steeds groter. Ook mensen met een ontstekingsziekte zoals reumatoïde artritis of een inflammatoire darmziekte zoals crohn of colitis ulcerosa krijgen dure geneesmiddelen voorgeschreven. Een voorbeeld hiervan is het periodiek per infuus toedienen van het medicijn infliximab bij een patiënt met de ziekte van Crohn.

Vooral 60-plussers krijgen dure geneesmiddelen

Dure geneesmiddelen verstrekt voor de behandeling van kanker, worden ongeveer even vaak gegeven aan mannen als aan vrouwen. De leeftijdsopbouw van patiënten die hiervoor een duur geneesmiddel krijgen varieert sterk met de specifieke kankersoort waarvoor het geneesmiddel wordt gegeven.

Zoals je kunt zien in de figuur krijgen mannen deze middelen vaak wel op latere leeftijd dan vrouwen. Dit hangt samen met de precieze aandoening: bij vrouwen gaat het vaak om borst- en bij mannen om darmkanker. Darmkanker wordt over het algemeen op latere leeftijd ontdekt. De meeste patiënten zijn ouder dan 65. Vrouwen ontvangen vaker dure geneesmiddelen voor artritis. Deze groep is ook wat jonger, maar wel meestal ouder dan 50 jaar.

Top 5 medicijnen grootste kostenstijgers 2017-2018

Wanneer we inzoomen op de kosten van individuele dure geneesmiddelen, dan zien we dat voor een aantal middelen de kosten het hardst gestegen zijn van 2017 naar 2018. Het gaat om pembrolizumab (Keytruda ©), lenalidomide (Revlimid ©), palbociclib (Ibrance ©), darutumumab (Darzalex ©) en aflibercept (Eylea ©). De 4 eerstgenoemde dure geneesmiddelen worden ingezet bij de behandeling van kanker. Aflibercept wordt gebruikt bij de behandeling van maculadegeneratie, oftewel netvliesveroudering. Voor pembrolizumab, palbociclib en daratumumab zijn de werkelijke kosten lager omdat de minister van VWS met de fabrikanten van deze middelen vertrouwelijke afspraken heeft gemaakt over de prijs. Hierdoor krijgen zorgverzekeraars een deel van deze kosten via het ministerie terug.

De top 5 van grootste kostenstijgers is ieder jaar anders. Het zijn vaak relatief nieuwe geneesmiddelen die in deze lijst staan. Toch stond aflibercept 3 jaar geleden al in de lijst met geneesmiddelen met de hoogste kosten en stijgen de kosten voor lenalidomide al sinds 2013.

Top 4 aandoeningen grootste kostenstijgers 2017-2018

We keken ook naar de aandoeningen waarbij de kosten voor de behandeling met dure geneesmiddelen het meest zijn gestegen. De top 4 wordt gevormd door ziektes waarbij de behandeling (deels) bestaat uit het toedienen van de dure geneesmiddelen uit de top 5 in het blok hierboven.

Pembrolizumab wordt ingezet bij de behandeling van niet-kleincellige longkanker, lenalidomide en daratumumab voor de behandeling van multipel myeloom (ziekte van Kahler, kanker van plasmacellen), palbociclib bij borstkanker en aflibercept bij macula aandoeningen (netvliesveroudering).

In de tabel tonen we de kosten in miljoenen euro’s voor dure geneesmiddelen per aandoening. De kosten in de tabel zijn niet gecorrigeerd voor de uitgavenverlaging als gevolg van de door de minister van VWS gesloten vertrouwelijke prijsafspraken.

Top 4 aandoeningen grootste kostenstijgers 2017-2018

Dure geneesmiddelen vooral verstrekt bij behandeling kanker

Dure geneesmiddelen worden vooral verstrekt voor de behandeling van kanker. Deze groep vormt al jaren de grootste gemeten naar de kosten. En dit neemt alleen maar toe doordat de totale kosten ieder jaar harder stijgen dan voor de behandeling van de overige aandoeningen. De kosten gaan omhoog doordat er meer patiënten worden behandeld met een duur geneesmiddel, en ook door een stijging in de kosten per behandelde patiënt.

Top 3 dure geneesmiddelen apotheek

De feiten en cijfers in deze factsheet gaan over dure geneesmiddelen verstrekt door ziekenhuizen. Maar dure geneesmiddelen worden ook verstrekt door de ‘gewone’ apotheek, ook al komt dit minder vaak voor. Er zijn 3 geneesmiddelen die verstrekt worden door de openbare apotheek waarbij de kosten per patiënt per jaar meer dan 200 duizend euro bedragen. Dit zijn de medicijnen lomitapide (Lojuxta ©), treprostinil (Remodulin) en ivacaftor (Kalydeco ©).

De hoogste omzet (89 miljoen euro) in de apotheek wordt gehaald met het combinatiemiddel ivacaftor + lumacaftor (Orkambi ©). Deze geneesmiddelen worden (net als ivacaftor zonder lumicaftor) ingezet bij de behandeling van Cystic Fibrose (taaislijmziekte).

Voor lomitapide, ivacaftor en de combinatie ivacaftor/lumicaftor heeft de minister van VWS vertrouwelijke prijsafspraken gemaakt. De werkelijke kosten zijn daarom lager dan hier vermeld.

Alle medicatie samen goed voor 6,9 miljard euro

Wanneer we de kosten voor alle in Nederland verstrekte medicatie optellen, oftewel de dure en de ‘gewone’ geneesmiddelen samen, dan komen we op een totaalbedrag van 6,9 miljard euro. Dit bedrag is door de jaren gestegen, van 6,0 miljard euro in 2014 naar 6,9 miljard in 2018.

Definities

Onder dure geneesmiddelen verstaan we door ziekenhuizen (en niet door apotheken) verstrekte geneesmiddelen, tenzij anders vermeld. Ziekenhuizen en andere instellingen voor medisch-specialistische zorg krijgen dure geneesmiddelen apart vergoed, als zogenaamd add-on. Voor de totale kosten laten we ook stollingsmiddelen hieronder vallen. Bij de meeste uitsplitsingen zijn de stollingsmiddelen niet meegenomen. De kosten voor deze geneesmiddelen variëren van minder dan duizend euro tot enkele tonnen per patiënt per jaar.

VWS maakt voor een aantal dure geneesmiddelen vertrouwelijk prijsafspraken (correcties), waardoor de werkelijke kosten lager kunnen uitvallen dan in deze factsheet aangegeven. De reden dat we de ene keer wel corrigeren en de andere keer niet is dat de correctie vertrouwelijk is. Het enige wat niet vertrouwelijk is, is het totaalbedrag. We corrigeren dus alleen op het niveau waarop dat kan.

Lees ook: Monitor geneesmiddelen in de medisch-specialistische zorg (PDF), Nederlandse Zorgautoriteit